Recensie ”De hel is niet zo diep; Project Dante #1 De Hel” – Theaterparadijs
”Het voelde, al in al, als een bijna religieuze belevenis. Hoe wij als een groep langzaam voortbewogen, geleid door een man met een dik boek en een vuurfakkel, onze hoofden gebogen als we naar de gedichten luisteren. Het was een unieke ervaring.”
”Het was een experimenteel stuk en dat siert de makers.”
DAGREISJE NAAR DE HEL
Broedplaats Dégradé wentelt zich in het vagevuur met driedelig Project Dante
Goddelijk, zo werd Dante’s Comedia uit omstreeks 1300 naderhand genoemd. Een goddelijke komedie dus. Maar dan wel een die verduiveld en hels aanvangt. Dégradé wijdt aan het veelomvattende meesterwerk een multidisciplinair drieluik. Met een rondreis door de hel als bonus.
Welcome to Sodom. Vuurtjes alom en dikke zwartgrijze rookpluimen. Op de immense vuilnisbelt Sodom in het Ghanese Accra belandt jaarlijks zo’n 250.000 ton aan illegaal per vervuilende oceaanstomer vanuit Europa overgebracht elektronisch afval: van afgedankte telefoons, computers tot tv’s andere e-waste. Het is er een dampende hel. Die hel wordt bevolkt door zesduizend van de allerarmsten, te vaak kinderen. In alle walmende giftigheid proberen zij een bestaan te peuren, of beter: te overleven. Een wetteloos niemandsland in feite – maar ook een dorp en samenleving voor een kaste van duizenden kansloze mensen. De kolonisatie van het stoffelijke. Waarlijk een hels moeras.
De documentaire van de Oostenrijker Christian Krönes uit 2018 tart ieders verbeelding. Zijn beeldverslag maakt deel uit van wat Dégradé-voormannen Carl Beukman en David Geysen in samenwerking met componist/muzikant David Dramm en bewegingskunstenaar Michael Jahoda een ‘performatieve installatie’ hebben gedoopt: Project Dante: #1 Hel.
De ‘Goddelijke Komedie’ die Dante Alighieri rond 1300 schreef, bestaat uit de delen de hel, de louteringsberg en het paradijs. Het is een werk dat al honderden jaren vele kunstenaars inspireert. Een richtsnoer tot zedelijk handelen. Het verhaal van het leven van zielen na de dood. Of was hij dronken, een afrekening, suïcidaal? Het is ook een monumentaal en zeldzaam zanggedicht, en een schets van het leven in de middeleeuwen, met nog altijd onbegrepen details.
Een trechter. Dante stelt zich de hel voor als een trechter. Vlak onder het aardoppervlak begint die breed en loopt dan in negen kringen smal toe naar het (vrieskoude) middelpunt der aarde. Daar zetelt Lucifer. Dante doorloopt met Vergilius de negen kringen en telkens ontmoeten ze grotere zonden en grotere zondaars. Het dieptepunt van alle gruwelen bevindt zich letterlijk op het laagste punt van de door Dante voorgestelde ‘helletrechter’. De put der verraders, met als sinistere hoofdpersonen een graaf die eeuwigdurend in het ijs zit vastgevroren aan zijn meest gehate vijand.
In de helleloods van Dégradé kun je je laven aan en onderdompelen in hun tot luguber oord getransformeerde omgeving. In hun beeldtaal zijn dat straks: een onthoofd babylijkje, brandblussers, takkenbossen die zijn omgeven met vuurspuwende muziek. Jeroen Bosch zou er zich toe aangetrokken en gelukkig voelen.
“We beginnen met een tocht door het nabijgelegen bos,” vertelt David Geysen van Dégradé. “Daar wordt een cyclus gedichten voorgedragen van Yannick Dangré. Die gaan over een vluchteling die een vertrek naar een betere wereld aan het overdenken is, precies zoals Dante ooit verbannen was uit Firenze.” Beukman: “Maar vaak valt die betere wereld erg tegen.”
Geysen: “Daarna keren we terug naar onze loods, waar het publiek eerst een tocht door het voorgeborchte maakt, en vervolgens kan kiezen uit twee afzonderlijke routes die met elkaar in verbinding staan. De ene voert linksom richting Sodom, naar de documentairefilm van Krones. Naar rechts buig je af voor afslag Gomorra, waar ons vierkantige, roodgloeiende instant-laboratorium van de hel borrelt, waar een kolkend heet amalgaam wordt bereid van ‘soundscape’, flarden tekst uit de ‘Divina Comedia’, bewegingstheater, en collages van geschreeuw en gezang die zijn gehuld in experimentele muziekklanken. Al improviserend zijn daar onze performances te zien en te horen. Je kunt er rondlopen, en switchen tussen de beide ruimtes, en dat alles in een doorlopend live optreden. We doen geen verhaal van a tot z, het wordt onze eigen elpee van de hel. We zoeken de rafelrandjes op, het hoeft allemaal niet tot in de puntjes ‘af’ te zijn. Daar worden theater en beeldende kunst spannender door.”
Beukman: “Het contrast tussen die twee werelden, de westerse en de Ghanese, zij op de vuilnisbelt daarginds en wij ploeterend en voortmodderend in onze wereld waar voor kunstenmakers voortdurend subsidiekorting links of recht op de loer ligt, dat contrast willen we hiermee opwerpen.”
In de hel is het ijskoud ‘dus bevelen wij warme kleding aan en goed schoeisel’, zo besluit het illustere duo.
Dégradé, ‘Project Dante, #1: Hel’, van donderdag 19 december 2019 tot en met zondag 19 januari 2020, 20.00 uur | 15.00 uur, Laan van Poot 97, Den Haag. Meer informatie: www.degrade.nl
ERIC KORSTEN – DEN HAAG CENTRAAL – 13 DEC 2019
Publieksreacties